6. SYSTEMY BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO NA ŚWIECIE

6.1 Japonia

Rysunek. Reaktory jądrowe w Japonii.

  Japonia jest krajem niewiele większym od Polski (372,3 tys. km²), ale liczącym znacznie więcej mieszkańców – ok. 126,5 mln. Położona jest na czterech głównych wyspach: Honshu, Kyushu, Shikoku i Hokkaido oraz na prawie czterech tysiącach mniejszych wysepek. Nie licząc energii wodnej niesionej przez liczne górskie rzeki, kraj ten jest całkowicie pozbawiony surowców energetycznych. Niedostatek własnych źródeł energii, a jednocześnie duże zapotrzebowanie na energię elektryczną dynamicznie rozwijającej się po II wojnie światowej gospodarki japońskiej, spowodował zainteresowanie się energią pochodzącą z rozszczepienia jąder uranu. Biorąc pod uwagę uwarunkowania geologiczne Japonii, tj. możliwość występowania trzęsień ziemi, obiekty jądrowe (głównie elektrownie) lokalizuje się tam, gdzie istnieje podłoże z litej skały. Same elektrownie są budowane tak, aby wytrzymały trzęsienia ziemi, stąd często zagłębiane są one znacznie poniżej poziomu ziemi.
Na rysunku przedstawiono położenie reaktorów jądrowych na terenie Japonii.

  Ministerstwo Edukacji, Kultury, Sportu, Nauki i Technologii (MEXT) oraz Ministerstwo Ekonomii Handlu i Przemysłu (METI) są władne w podejmowaniu decyzji w zakresie bezpieczeństwa jądrowego w Japonii. Wprowadzają one w życie politykę jądrową uwzględniając opinie organów doradczych jakimi są Komisja Energii Atomowej (Atomic Commission Energy) oraz Komisja Bezpieczeństwa Nuklearnego (Nuclear Commission Safety). Oba ciała doradcze składają się z ekspertów fizyki i energetyki jądrowej. MEXT odpowiada za politykę atomową w dziedzinie technologii i nauki. Promuje badania i wprowadza w życie regulacje zapewniające bezpieczne, pokojowe użycie energii jądrowej oraz zabezpiecza odszkodowania ze wyrządzone ewentualnie szkody. Tymczasem, METI jest odpowiedzialne za politykę w sprawie energii jądrowej. MEXT odpowiada za bezpieczeństwo reaktorów badawczych i doświadczalnych (za wyjątkiem energetycznych). Odpowiedzialność za reaktory energetyczne spada na METI. W zakresie obowiązków Komisji Bezpieczeństwa Nuklearnego leży kontrola wydanych decyzji i pozwoleń. Ponadto do działań MEXT należy wprowadzanie regulacji prawnych dotyczących obrotu izotopami radioaktywnymi i monitoringu skażeń promieniotwórczych. 

Schemat systemu polityki nuklearnej Japonii przedstawia rysunek.

Rysunek. System polityki nuklearnej w Japonii.

6.1.1 Gospodarka odpadami promieniotwórczymi w Japonii

  Do zadań METI należą także oprócz problemów z bezpieczeństwem urządzeń przemysłowych, regulacje cyklu paliwowego w japońskiej energetyce jądrowej oraz odpowiedzialność za składowanie odpadów promieniotwórczych
Japonia posiada mocno rozwinięty przemysł związany z całym prawie cyklem paliwowym w energetyce jądrowej. Posiada własne zakłady wzbogacania uranu w Ningyo Toge zarządzane przez JNC oraz w Rokkasho zarządzane przez prywatne konsorcjum Japan Nuclear Fuel Limited (JNFL). Zakłady przerobu wypalonego paliwa znajdują się w Tokaimura (JNC) oraz Rokkasho (JNFL). Ten ostatni zakład aktualnie jest jeszcze w stadium rozbudowy – jego docelowa wydajność w 2005 r. ma wynieść 800 t/rok. Nadal część wypalonego paliwa z japońskich elektrowni jądrowych przerabiana jest Europie, we Francji lub w Wielkiej Brytanii. Na terenie Rokkasho znajduje się również centralne składowisko niskoaktywnych odpadów promieniotwórczych (o pojemności 200 tys. m sześc., co jest równoważne 1 mln beczek 200 l), składowisko wypalonego paliwa jądrowego (aktualnie znajduje się tam 779 t paliwa z reaktorów typu BWR i PWR) oraz składowisko zestalonych odpadów promieniotwórczych powstałych z przeróbki wypalonego paliwa. Większość wypalonego paliwa znajduje się nadal w basenach przechowalnikowych na terenie elektrowni jądrowych.

6.2 Kanada

  Kanadyjskim odpowiednikiem PAA jest Canadian Nuclear Safety Commission's (CNSC). Reguluje ona przemysł nuklearny w Kanadzie. System prawny jest tak skonstruowany aby zapewnić bezpieczeństwo ludności i środowisku. Polega on na szczegółowej kontroli źródeł promieniowania oraz wydawaniu specjalnych licencji na wykorzystanie energii i materiałów jądrowych. Tak skonstruowany skomplikowany proces licencjonowania wymaga udokumentowania bezpieczeństwa użytkowania. Podstawową zasadą obowiązującą przy wydawaniu licencji jest to, że żaden proces technologiczny nie jest bezpieczny sam z siebie. Należy więc zastosować wielostopniowe zabezpieczenia w przypadku używania materiałów radioaktywnych. CNSC kontroluje import, export oraz transport materiałów rozszczepialnych a także technologii i wyposażenia koniecznego do ich użycia.
Rozmieszczenie obiektów jądrowych na terenie Kanady przedstawia rysunek.

Rysunek. Reaktory jądrowe w Kanadzie.

6.2.1 Gospodarka odpadami promieniotwórczymi w Kanadzie

  Za przechowywanie odpadów promieniotwórczych w Kanadzie odpowiadają ich producenci, czyli z reguły dyrektorzy zakładów. Po wypaleniu pręty paliwowe zdalnie przenoszone są do zbiorników (basenów) napełnionych wodą zwanych Irradiated Bays Fuel (IBF), na czas ich ostygnięcia i znacznego zmniejszenia poziomu promieniowania. Baseny te mają specjalną konstrukcje i wzmocnienia mające na celu zabezpieczenie przed wyciekami i skutkami ewentualnych trzęsień ziemi. Po około 7-10 latach temperatura elementów paliwowych spada wystarczająco aby można je było przenieść do suchych zbiorników. Następnie są one zalewane specjalnym koncentratem i transportowane do miejsca składowania. Aktualnie w Kanadzie odpady radioaktywne przechowywane są w następujących zakładach:

· AECL - Chalk River Laboratories – laboratoria te są własnością Atomic Energy of Canada Limited i zlokalizowane w pobliżu Deep River w Ontario. Wiekszośc przechowywanych tu odpadów pochodzi z zamkniętej już elektrowni w Rolphton.
· AECL - Whiteshell Laboratories – położone w południowo-wschodnim Manitoba zostały założony przez AECL w 1960 roku. Większość odpadów to wykożystane paliwo z nieczynnego reaktora w Douglas Point oraz niestandardowe odpady z innych źródeł.
· AECL – Douglas Point Waste Management Facility – (zamknięte w 1986) jest położone w Kincardine w Ontario. Przechowuje 22,256 zużytych prętów paliwowych.
· Hydro - Québec - posiada i obsługuje Gentilly-2, reaktor jądrowy zlokalizowany blisko Trois - Rivieres w Québecu. Zużyte paliwo reaktora jest zgromadzone przez minimum 7 lat w IBF, następnie przechowywane w jedenastu silosach wewnątrz nieczynnego budynku turbiny. Zgromadzono tu 3,213 prętów paliwowych.
· New Brunswick Power - siłownia Point Lepreau, położona 40 km. na zachód St. John, New Brunswick
· Ontario Power Generation - jest odpowiedzialne za paliwo zużyte przez reaktory siłowniach w Pickering, Darlington i Bruce Power w Ontario. Początkowo przechowywane jest ono w IBF na terenie tych zakładów a następnie składowane w OPG w suchych zbiornikach, z których każdy mieści 384 zużyte pręty paliwowe. Zakład działa od 1996r.
· Bruce Power – obsługuje reaktor w Kincardine.

Lokalizacja wyżej wymienionych zakładów przedstawiona jest na rysunku.

Rysunek. Zakłady gospodarki odpadami promieniotwórczymi w Kanadzie.