Podstawowe definicje

Aktywność A: ( ang Activity) aktywność A pewnej ilości nuklidu promieniotwórczego w określonym stanie energetycznym w danej chwili czasu, zdefiniowana jest jako iloraz dN i dt, gdzie dN oznacza wartość oczekiwaną liczby spontanicznych przemian jądrowych z tego stanu energetycznego, zachodzącego w ciągu czasu dt:

A = dN/dt

W układzie SI podstawową jednostką aktywności jest  bekerel (Bq)


Mówimy, że źródło ma aktywność równą 1 bekerel, jeżeli zachodzi jedna przemiana jądrowa w ciągu jednej sekundy:

1 Bq = 1 s-1

Jest to jednostka bardzo mała, toteż w praktyce używamy jednostek pochodnych, będących wielokrotnościami bekerela. Są to:

kilobekerel   ( kBq )      1 kBq = 103 Bq
megabekerel ( MBq )    1 MBq = 106 Bq
gigabekerel   ( GBq )     1 GBq = 109 Bq
terabekerel    ( TBq )     1 TBq = 1012 Bq

Poprzednią jednąstką aktywności był kiur (Ci)

1 Ci =3,7×1010 s-1 = 3,7×1010 Bq = 37 GBq


Dawka pochłonięta D: (ang. Absorbed dose) energia pochłonięta przez określoną, jednostkową masę materii:

D = dÎ/dm

gdzie

dÎ oznacza średnią wartość energii przekazanej przez promieniowanie jonizujące określonemu elementowi objętości materii,
dm oznacza masę materii zawartej w tym elemencie objętości.


Dawka pochłonięta jest miarą promieniowania przez różna materiały.

W układzie SI jednostką dawki jest grej (Gy). Mówimy, że dawka pochłonięta wynosi 1 grej, gdy 1 kilogram materiału, przez który przechodzi promieniowanie, pochłania energię 1 dżula.

1 Gy = 1 J/kg

Poprzednio mierzono dawkę pochłoniętą w radach (rd)

1 rd = 0,01 Gy = 1 cGy


Dawka równoważna HT : (ang. Equivalent dose) dawka pochłonięta w tkance lub narządzie T, z uwzględnieniem rodzaju i jakości promieniowania R, zdefiniowana jako:

HT,R = wRDT,R

gdzie
DT,R oznacza dawkę pochłoniętą od promieniowania R, uśrednioną w tkance lub narządzie T.
wR oznacza współczynnik wagowy promieniowania R.

Jeśli pole promieniowania składa się z różnych rodzajów promieniowania o różnych energiach, którym odpowiadają różne współczynniki wagowe wR, to całkowita dawka równoważna HT jest dana jako:

HT = SwRDT,R (suma po R)

Jednostką dawki równoważnej jest siwert. Jeden siwert odpowiada jednemu dżulowi na kilogram:

1Sv = 1 J/kg

Tabela 1.
Dawka skuteczna  E : (ang. Effective dose) suma dawek równoważnych od napromienienia zewnętrznego i wewnętrznego we wszystkich tkankach i narządach wymienionych w Tabeli 2. z uwzględnieniem odpowiednich współczynników wagowych, zdefiniowana wyrażeniem:

E = SwTHT (suma po T) = SwTSwRDT,R (pierwsza suma po T, druga po R)

gdzie
DT,R oznacza dawkę pochłoniętą od promieniowania R, uśrednioną w tkance lub narządzie T.
wR oznacza współczynnik wagowy promieniowania R.
wT jest współczynnikiem wagowym narządu lub tkanki T.
Jednostką dawki skutecznej jest siwert.

Tabela 2.

Równoważna dawka obciążająca  HT(t): (ang. Committed equivalent dose) całka względem czasu t z mocy dawki równoważnej w tkance lub w narządzie T otrzymanej w wyniku wniknięcia do organizmu substancji promieniotwórczej, zdefiniowanej jako:

Dla wniknięcia w chwili t0, gdzie
H'T(t) oznacza moc dawki równoważnej w narządzie lub w tkance T w chwili t;
t oznacza okres objęty całkowaniem.
Przy wyznaczaniu HT(t), t jest podane w latach. Jeżeli wartość t nie jest podana, to zakłada się , że wynosi ona 50 lat dla dorosłych oraz czas do osiągnięcia wieku 70 lat dla dzieci.
Jednostką równoważnej dawki obciążającej jest siwert (Sv) (patrz dawka równoważna)

Skuteczna dawka obciążająca  E(t): (ang. Committed effective dose) suma równoważnych dawek obciążających HT(t) w pojedynczych narządach lub tkankach, będąca wynikiem wniknięcia substancji promieniotwórczych od organizmu, przy czym każdy składnik sumy jest pomnożony przez odpowiedni współczynnik wagowy tkanki wT. Jest to wielkość zdefiniowana jako:

E(t)=SwTHT(t)

Przy wyznaczaniu E(t) wielkość t oznacza liczbę lat okresu objętego całkowaniem. Jednostką skutecznej dawki obciążającej jest siwert (Sv) (patrz dawka równoważna)
Substancja promieniotwórcza : (ang. Radioactive substance) każda substancja zawierająca jeden lub więcej nuklidów promieniotwórczych o takiej aktywności lub stężeniu aktywności, które nie mogą być pominięte z punktu widzenia ochrony radiologicznej.
Źródło  :(ang. Source) aparatura, substancja promieniotwórcza lub obiekt, mogący emitować promieniowanie jonizujące lub substancje promieniotwórcze.

Sztuczne źródła promieniowania : (ang. Artificial sources) źródła promieniowania inne niż naturalne.
[1],[2],[8]


Do początku
Do strony tytułowej
Dozymetria - ochrona radiologiczna, dawki promieniowania, dawki graniczne, dawka - efekt
Dozymetria biologiczna
Zasady pracy ze źródłami promieniotwórczymi
Dozymetry - dawkomierze
O promieniowaniu
Bibliografia