Rozkład mocy dawki terapeutycznej promieniowania γ lub β pochodzącej od zamkniętego źródła (lub grupy źródeł) umieszczonego bezpośrednio w objętości tarczowej (lub w jej sąsiedztwie) jest formowany tak, aby wewnątrz objętości tarczowej moc dawki była duża, a poza tą objętością szybko malała.
Sposób obliczania dawki zależy od rozmiaru i kształtu źródła. Podstawą do obliczenia dawki są źródła punktowe.
Dawka pochłonięta w powietrzu dana jest wzorem:
- iloraz masowych współczynników osłabienia energii w wodzie i powietrzu |
Rzeczywiste źródła stosowane w brachyterapii nie są źródłami punktowymi, lecz mają niekiedy dość rozbudowaną budowę, dlatego też do obliczania rozkładów dawki wykorzystuje się systemy komputerowe, wyposażone w wyspecjalizowane oprogramowanie, które w obliczeniach uwzględnia anizotropowość źródeł wynikającą z ich konstrukcji, a także rozpraszanie i pochłanianie promieniowania w tkankach.
Izotopy stosowane w brachyterapii
Izotopy stosowane w brachyterapii muszą spełniać następujące wymagania:
Pierwiastek | Izotop | Rodzaj promieniowania | Energia [keV] | T1/2 | Zastosowania kliniczne |
Rad | 226Ra | γ |
800 (śr) |
1622 lat |
czasowe implantacje dojamowe lub śródtkankowe |
Radon | 222Rn | γ |
800 (śr) |
3.82 dni |
implantacje permanentne - różne lokalizacje |
Kobalt | 60Co | γ |
1173 1332 |
5.26 lat |
czasowe implantacje dojamowe i śródtkankowe |
Cez | 137Cs | γ |
662 |
30 lat |
czasowe implantacje dojamowe |
Złoto | 198Au | γ |
412 |
2,7 dnia |
implantacje permanentne - prostata i inne |
Iryd | 192Ir | γ |
316 468 308 296 |
74 dni |
czasowe implantacje śródtkankowe |
Jod | 125I | X |
27-32 |
59.6 dnia |
stałe implantacje śródtkankowe, prostata, gałka oczna |
Jod | 131I | β- |
807 (max) |
8 dni |
tarczyca, prostata , gałka oczna |
Pallad | 103Pd | γ |
??? |
17 dni |
implantacje permanentne |
Stront | 90Sr | β |
546 (max) 196 (śr) |
28.1 lat |
brachyterapia śródnaczyniowa |
Fosfor | 32P | β |
1710 |
14.3 dni | okulistyka |
Ruten | 106Ru | β |
3550 |
367 dni |
okulistyka |
Kaliforn | 252Cf | neutrony |
2350 (śr) |
2.65 lat |
okulistyka |
W aplikacjach śródtkankowych źródła w postaci cienkich igieł, wprowadzane są do tkanek poprzez zabieg chirurgiczny. Techniką tą leczone są zmiany umiejscowione w języku, piersi, zewnętrznych narządach rodnych, odbycie, lub prostacie. W tak zwanym systemie paryskim rozciągłe źródła w postaci aktywnych drutów umieszczane są równolegle do siebie w równych odstępach dookoła guza, dzięki czemu jest on napromieniany równomiernie stosunkowo dużą dawką.
Tą techniką leczone są między innymi nowotwory, których nie da się całkowicie usunąć podczas operacji np. nowotwory piersi, języka, prostaty.
Źródła stosowane w tej technice mają kształt igieł lub drutów o długości dostosowanej do rozmiaru zmiany nowotworowej.
Brachyterapia wewnątrzjamowa polega na wprowadzeniu układu źródeł do jam ciała. Stosowana jest często w nowotworach ginekologicznych. Źródła umocowane w odpowiednio ukształtowanych aplikatorach umieszcza się wewnątrz narządu rodnego. Rozkład źródeł dobiera się według jednego z systemów: paryskiego, sztokholmskiego, menczesterskiego. Systemy te określają rozkład geometryczny źródeł wokół guza, moc dawki w zadanych punktach, całkowitą wartość dawki, oraz sposób podania w czasie.
Techniką tą leczone są nowotwory ginekologiczne i inne.
Brachyterapia wewnątrzprześwitowa polega na wprowadzaniu źródła lub układu źródeł w prześwit narządu będącego przewodem (np, oskrzela, przełyk, przewód żółciowy)