Historia.

    W czasie trwania drugiej wojny światowej w Stanach Zjednoczonych prowadzono intensywne prace nad skonstruowaniem bomby atomowej. 16 lipca 1945 roku (dwa dni po konferencji w Poczdamie)  w Alamogordo w stanie nowy Meksyk Amerykanie przeprowadzili pierwszy na świecie wybuch bomby atomowej. Niedługo później dwie podobne bomby zostały zrzucone na Hiroszimę i Nagasaki, co zmusiło Japonię do podpisania kapitulacji i zakończyło wojnę. 

    O pracach nad bombą atomową, prowadzonych w USA, władze w Związku Radzieckim wiedziały od 1942 roku. Wtedy też Stalin podjął decyzję o konieczności skonstruowania bomby również w ZSRR. Kierownictwo naukowe nad przedsięwzięciem objął Igor Kurczatow, pierwszy fizyk radziecki, który w latach trzydziestych w Leningradzkim Instytucie Fizyki Technicznej przeprowadził pomyślnie doświadczenie rozbicie jądra atomu. Pełnomocnikiem do spraw przemysłu atomowego został Ławrientij Beria, szef organów bwzpieczeństwa - NKWD. Powołano również specjalne Ministerstwo Przemysłu Maszyn Średnich, które miało być przykrywką umożliwiającą utrzymanie prowadzonych prac w tajemnicy, a jednocześnie dawało Kurczatowowi dostęp do wszelkich zasobów gospodarki ZSRR, potrzebnych do skonstruowania bomby. W podmoskiewskich lasach zbudowano tajne laboratorium, w którym pracowano nad budową pierwszego reaktora. Powstało tam całkowicie tajne miasteczko dla pracowników. Nie było go na żadnych mapach, nie miało nawet nazwy. Tam właśnie zespołowi kierowanemu przez Kuczatowa udało się 25 grudnia 1946 roku przeprowadzić eksperyment z łańcuchową reakcją rozszczepienia. Ale do budowy bomby potrzeba było dużej ilości plutonu, który mógł być wyprodukowany jedynie przy pomocy reaktora. Został on w największej tajemnicy zbudowany i uruchomiony 10 czerwca 1948 roku w zakładach "Majak". W rok później w okolicy miasta Ustiurt w Kazachstanie przeprowadzono pierwszy radziecki wybuch atomowy, a 23 września 1949 roku dokonano detonacji pierwszej radzieckiej bomby atomowej.

    Jednocześnie z pracami nad bombą zrodził się pomysł wykorzystania reaktorów atomowych do produkcji energii. Na krótko przed śmiercią Stalina Kurczatow uzyskał zgodę na wybudowanie elektrowni atomowej w bezimiennym mieście. Pomimo zmiany władz w państwie prace na projektem nie ustały i 27 czerwca 1954 roku uruchomiono pierwszą na świecie eksperymentalną elektrownię atomową, która miała reaktor chłodzony wodą z grafitowym moderatorem. Takie były początki energetyki jądrowej w ZSRR.

Elektrownia w Czarnobylu.

    W końcu lat sześćdziesiątych Rada Ministrów ZSRR podjęła decyzję o rozbudowie energetyki jądrowej. Na lokalizację nowej ogromnej elektrowni wybrano Polesie na Ukrainie. Elektrownia miała powstać około 20 km na północ od Czarnobyla - miasteczka będącego centrum administracyjnym regionu, blisko granicy z Białorusią. Znajdowała się tam przeprawa przez rzekę Prypeć kolei łączącej Owrucz z Czernihowem.

Umiejscowienie elektrowni.

 Przewidziano wybudowanie tam elektrowni z ogromnymi reaktorami typu RBMK, halami turbin, a także całego miasteczka dla pracowników i ich rodzin. Uruchomienie pierwszego zespołu przewidywano na 1975 rok. Jednak realizacja tak ogromnego projektu napotykała wiele trudności. Sam rdzeń reaktora miał składać się z wielkich bloków grafitowych o masie 1850 ton. Całość miała mieć symetrię plastra miodu. W rdzeniu  rozmieszczono 1661 kanałów paliwowych ze stopu cyrkonu o średnicy 88mm. Znajdowały sie w nich kasety paliwowe z prętami paliwowymi wykonanymi z uranowych pastylek. W rdzeniu znajdowało się  także 221 kanałów przeznaczonych  na pręty regulacyjne wykonanych z boru - pierwiastka silnie pochłaniającego neutrony. Wskutek niedomagania radzieckiej gospodarki oraz ostrych wymogów terminowości prowadzonych prac ze strony władz politycznych często stosowano materiały o mniejszej jakości niż przewidywane w projekcie lub potrzebne komponenty wykonywano na miejscu , w improwizowanych zakładach w najbliższej okolicy. 
    Wreszcie 26 września 1977 roku (z dwuletnim opóźnieniem) oddano do użytku pierwszy blok elektrowni w Czarnobylu. Zostało to przyjęte z wielkim entuzjazmem. Elektrownia pozwalała na produkcję 1000MW energii, co pozwalało zaoszczędzić 3,5mln ton węgla rocznie. Niewiele ponad rok później uruchomiono drugi blok elektrowni. W marcu 1984 roku do sieci państwowej podłączono czwarty z kolei reaktor w Czarnobylu. Docelowo w Czarnobylu miało pracować sześć reaktorów RBMK.

Widok na elektrownię - stan aktualny.

 Były one powszechnie uznawane za całkowicie bezpieczne, co pozwalało nie budować obudowy bezpieczeństwa, która miała zapobiec wydostaniu się produktów radioaktywnych na zewnątrz. Pozwalało to na duże oszczędności. Faktyczne błędy konstrukcyjne reaktora były albo ignorowane, albo niezauważane. Charakteryzował się on dodatnim współczynnikiem reaktywności dla pary, co było podstawową przyczyną nie stosowania ich poza ZSRR. Ponadto naukowcy postulowali, aby czas całkowitego opuszczenia prętów regulacyjnych wynosił 3 sekundy. Tymczasem rozmiary rdzenia oraz względy techniczne spowodowały, że rzeczywisty czas wynosił 18 sekund. Podejmowano próby zwiększenia bezpieczeństwa reaktorów, np. poprzez wprowadzenie do rdzenia dodatkowych prętów bezpieczeństwa wsuwanych od dołu, jednak wobec natłoku innych problemów w radzieckiej energetyce jądrowej oraz wysokich kosztów przedsięwzięcia nie wprowadzono tego pomysłu w życie.

Widoki na elektrownię.
 

Inne elektrownie jądrowe na Ukrainie.

Rozmieszczenie elektrowni jądrowych z reaktorami konstrukcji radzieckiej w Europie.

powrót