Układy samoorganizujące się są zdolne do ewolucji,
przy czym ewolucja w sensie fizycznym jest dążeniem układu do osiągnięcia stanu
o najmniejszej energii swobodnej.
Energia swobodna ma składowe pochodzące od deformacji elastycznych, od członów powierzchniowych, energii defektów, energii gradientowych, elektrycznych, magnetycznych ...
Przyrost energii swobodnej można więc zapisać w postaci:
Energia
swobodna deformacji elastycznych (sprężystych):
Ogólnie
gdzie K jest stałą elastyczności,
q - wektor falowy deformacji sprężystej, d - element objętości ciała
deformowanego.
W
przypadku ciała anizotropowego, opisywanego przez trzy stałe elastyczności Ki
(np. proste ciekłe kryształy) energia swobodna deformacji elastycznej ma postać
bardziej skomplikowaną:
Stałe K1, K2 i K3 odpowiadają odpowiednio deformacjom typu splay (rozpływu), twist (skręcenia) i bend (ugięcia).
Energia swobodna związana z
napięciem powierzchniowym:
gdzie σ jest współczynnikiem napięcia
powierzchniowego, dA - elementem powierzchni. W przypadku anizotropii napięcia
powierzchniowego powyższe wyrażenie należy zmodyfikować odpowiednio do
konfiguracji ciała anizotropowego względem powierzchni.
Energia swobodna związana z defektami
struktury:
Tutaj pierwszy wyraz w nawiasie oznacza gęstość liniową
energii rdzenia defektu, natomiast K jest stałą elastyczności, a s - siłą
(strength) defektu.Symbol rcore oznacza promień rdzenia defektu.
Energia swobodna związana z gradientami
koncentracji:
Pojawienie
się dodatkowej składowej energii swobodnej w roztworach z gradientem
koncentracji wynika z zależności potencjału chemicznego μ od koncentracji
c:
Zmiana energii swobodnej roztworu w kierunku x wynosi:
Energia swobodna ciała anizotropowego w polu elektrycznym:
gdzie E jest wektorem pola elektrycznego, Δε = ε║ - ε┴ jest anizotropią dielektryczną ciała, zaś n jest wektorem jednostkowym określającym kierunek osi symetrii ciała względem wektora E.
Energia swobodna ciała anizotropowego w polu magnetycznym:
gdzie B jest wektorem pola magnetycznego, Δχ =
χ║ - χ┴ jest anizotropią
diamagnetyczną ciała, zaś n jest wektorem jednostkowym określającym kierunek
osi symetrii ciała względem wektora B.
Energia swobodna krzywiznowa zakrzywionej powierzchni:
gdzie K jest współczynnikiem elastyczności, a R1
i R2 są głównymi promieniami krzywizny powierzchni.