Z ruchem ³adunków elektrycznych, czyli z przep³ywem pr±du elektrycznego zwi±zane jest oddzia³ywanie inne od omawianego dotychczas oddzia³ywania statycznych ³adunków oraz od zjawisk zachodz±cych w przewodniku. Oddzia³ywanie to mo¿e byæ ³atwo wykryte za pomoc± ig³y magnetycznej umieszczonej w pobli¿u przewodnika z pr±dem. Nazywamy je oddzia³ywaniem magnetycznym.
Zjawiska magnetyczne znane s± od dawna. Ju¿ w staro¿ytno¶ci obserwowano wystêpowanie si³ pomiêdzy kawa³kami rud ¿elaza znajdowanymi w Azji Mniejszej (Magnezji) oraz ich oddzia³ywania na przedmioty ¿elazne. Kolejne obserwacje doprowadzi³y do skonstruowania busoli magnetycznej, która odegra³a wa¿na rolê w morskich eksploracjach ¶wiata.
Za prze³om w badaniu zjawisk magnetycznych mo¿na uznaæ do¶wiadczenia Oersteda wykonane w 1820 roku. Duñski fizyk Hans Christian Oersted zaobserwowa³, ¿e ig³a magnetyczna umieszczona pod przewodnikiem przez który p³ynie pr±d ustawia siê do tego przewodnika prostopadle. Po zmianie kierunku pr±du ig³a obraca siê o 180 stopni. Zak³adaj±c, ¿e wiedza nasza ogranicza siê do pierwszych wyk³adów kursu o elektryczno¶ci, wynik do¶wiadczenia Oersteda powinien wywo³aæ w nas spore zdziwienie!
Rzeczywi¶cie - chodzi tu wyra¼nie o inne zjawisko, które kieruje siê innymi prawami ni¿ poznane dotychczas. Wiemy, ¿e ig³a posiada bieguny: pó³nocny N i po³udniowy S. Jest wiêc sens traktowaæ j± jako dipol i za³o¿yæ ¿e ig³a ustawia siê wzd³u¿ wyró¿nionego kierunku, ale innego ni¿ kierunek pola elektrycznego. |
|
Rys 4.w.1. Schemat do¶wiadczenia Oersteda; widok z góry. Czerwonym kolorem pokazany jest przewodnik pod którym umieszczona jest ig³a magnetyczna: a.) w przewodniku nie p³ynie pr±d: ustawienie ig³y okre¶la kierunek pola magnetycznego Ziemi, b.), c.) w przewodniku p³ynie pr±d w kierunku wskazanym strza³k±: ig³a ustawiona jest prostopadle do kierunku przep³ywu pr±du. |
Zapiszmy konkluzje wynikaj±ce z do¶wiadczenia Oersteda nazywaj±c to pole na które reaguje ig³a magnetyczna - polem magnetycznym.
Dalsze nasze rozwa¿ania po¶wiêcone bêd± znalezieniu odpowiedzi na te i wiele innych pytañ dotycz±cych niezwykle ciekawych w³asno¶ci pola magnetycznego.