Mocarstwa atomowe i ich arsenały

Obecnie mianem "mocarstw nuklearnych" określa się siedem państw. Według kolejności zbudowania przez nie broni jądrowej są to: Stany Zjednoczone, Związek Radziecki/Rosja, Wielka Brytania, Francja, Chiny, Indie oraz Pakistan. Oprócz wymienionych kilka państw jest posądzanych o zbudowanie własnej broni nuklearnej, jednak one same stanowczo temu zaprzeczają (np. Izrael). Część państw prowadzi własne wojskowe programy jądrowe (np. Algieria), które są z reguły bardzo skrzętnie ukrywają - stąd też informacje przedostające się do opinii publicznej są mocno ograniczone. Można śmiało powiedzieć, że drzwi do klubu nuklearnego cały czas stoją otworem i jest tylko kwestią czasu, gdy kolejne państwa okażą się odpowiednio zdeterminowane, aby się w nim znaleźć.

Traktaty dotyczące broni nuklearnej[16]

Kilkanaście państw, w tym wszyscy członkowie tworzący nieoficjalny "klub nuklearny", ratyfikowało w 1970 roku Traktat o Nierozprzestrzenianiu Broni Jądrowej (Nuclear Non-Proliferation Treatry - NPT). Traktat ten stwierdzał, że tylko pięć mocarstw wspomnianych wyżej ma pełne prawo do posiadania broni nuklearnej, żadnemu jednak państwu nie można zabronić zdobywania technologii jądrowych w pokojowym zamiarze. Stwierdzał on również, że cała piątka musi szukać dróg do jak najszybszego redukowania ich arsenałów nuklearnych. Do dziś żadne z mocarstw atomowych nie przyznało się do rozwijania technologii jądrowych po podpisaniu traktatu. Również żaden inny sygnatariusz paktu nie zdobył technologii nuklearnych po jego podpisaniu (przynajmniej się do tego nie przyznał). Na dzień dzisiejszy 178 z 185 członków ONZ ratyfikowało traktat. Obecnie ocenia się, iż Indie, Izrael i Pakistan przekroczyły tzw. "próg atomowy", mogą zatem posiadać broń jądrową. RPA, która w latach osiemdziesiątych przyznała się do posiadania arsenału jądrowego, ostatnio zniszczyła go i przystąpiła do paktu.
Trzeba zaznaczyć, że chociaż Irak znacznie posunął się w swoich badaniach nad militarnym wykorzystaniem energii jądrowej jako członek NTP, żaden z zakładów kontrolowanych przez międzynarodowe komisje nie przyczynił się do tego procederu. Postępy w takich pracach są wynikiem tajnych programów badawczych, prowadzonych całkowicie poza NTP.
Cztery kraje, które zaistniały po rozpadzie ZSRR odziedziczyły broń nuklearną. Są to: Rosja, Ukraina, Kazachstan i Białoruś. Wszystkie wyznaczyły Rosję jako sukcesora Związku Radzieckiego do praw członka w NPT. Byłe republiki ratyfikowały NTP i przekazały głowice bojowe Rosji.
NTP został podpisany na okres 25 lat - zatem do roku 1995. Międzynarodowa konferencja mająca na celu przedłużenie traktatu zebrała się w Nowym Jorku i obradowała w dniach 17 kwiecień - 12 maj 1995. Dzięki zgodzie wyrażonej przez niektóre państwa na reprezentowanie swoich interesów przez innych członków, przedłużenie traktatu ratyfikowano bez oficjalnego głosowania.
Istnieje jeszcze nieoficjalna grupa państw dysponujących technologią nuklearną (NSG - Nuclear Suppliers Group), głównie państw wysoko uprzemysłowionych. Organizacja ta ogranicza dostęp do technologii jądrowych krajom podejrzanym o rozwijanie badań nad bronią nuklearną.

Inne traktaty ograniczające zbrojenia nuklearne:
Traktat Antarktyczny
Sygnatariusze: 40 państw (1994)
Data: 4 sierpień 1963
Zakazywał wojskowego wykorzystania Antarktydy włączając w to stacjonowanie lub testowanie broni jądrowej.
Traktat o Zakazie Prób Nuklearnych
Sygnatariusze: Stany Zjednoczone, Związek Radziecki, Wielka Brytania
Data: 4 sierpień 1963
Zabraniał testowania broni jądrowej ponad ziemią, pod wodą i w przestrzeni kosmicznej
Traktat o Zakazie Prób w Przestrzeni Kosmicznej
Sygnatariusze: 93 państwa (1994)
Data: styczeń 1967
Zabraniał testowania broni jądrowej w przestrzeni kosmicznej

Traktat Tlatelolcoliański
Sygnatariusze: Stany Zjednoczone i wszystkie państwa Ameryki Południowej z wyjątkiem Argentyny i Brazylii (24 państwa w 1994)
Data: 1967
Zabraniał rozwoju prac nad bombą atomową państwom południowo amerykańskim.
Traktat o Ograniczonym Zakazie Prób Nuklearnych
Sygnatariusze: 120 państw (1994)
Data: 1968
Zabraniał testowania broni jądrowej ponad ziemią, pod wodą i w przestrzeni kosmicznej.
Traktat o Nierozprzestrzenianiu Broni Jądrowej (NPT)
Sygnatariusze: 186 państw (kwiecień 1997)
Data: 4 sierpień 1963
Zabraniał rozprzestrzeniania broni i technologii nuklearnej; zakazywał prowadzenia dalszych badań w tym zakresie. Traktatu nie podpisali m.in.: Izrael, Indie, Pakistan, Kuba i Brazylia.
Traktat o Ograniczeniu Podwodnych Testów Jądrowych
Sygnatariusze: 88 państw (1994)
Data: 1971
Zakazywał wykonywania podwodnych testów broni masowej zagłady poza 12 milową strefą przybrzeżną.
SALT I (Strategic Arms Limitation Talks I) - Pierwszy układ o ograniczeniu zbrojeń strategicznych
Sygnatariusze: Stany Zjednoczone, Związek Radziecki
Data: 26 maj 1972
Określał limity zbrojeń dla obu mocarstw - nie wspominał o ograniczaniu istniejących arsenałów. Ważny do 4 października 1977 - oba państwa zgodziły się jednak utrzymać przyznane paktem limity.

Traktat o ograniczeniu dopuszczalnej siły wybuchu głowic testowych
Sygnatariusze: Stany Zjednoczone, Związek Radziecki
Data: 1974
Ograniczał podziemne testy jądrowe do 150 kiloton.
SALT II (Strategic Arms Limitation Talks II) - Drugi układ o ograniczeniu zbrojeń strategicznych.
Sygnatariusze: Stany Zjednoczone, Związek Radziecki, Wielka Brytania
Data: 18 czerwiec 1979
Określał ściślejsze limity ilościowe i jakościowe dla obu mocarstw - aby mogły być spełnione koniecznym stało się zniszczenie niektórych głowic.
Południowo Pacyficki Traktat o Strefie Wolnej od Broni Jądrowej
Sygnatariusze: 11 państw (1994)
Data: 1985
Zakazywał testowania, rozwijania czy nabywania broni jądrowej przez państwa regionu południowego Pacyfiku.
Traktat o broni nuklearnej średniego zasięgu
Sygnatariusze: Stany Zjednoczone, Związek Radziecki
Data: 8 grudzień 1987
Eliminował broń jądrową krótkiego i średniego zasięgu - wszystkie tego typu głowice zostały zniszczone.
START I (Strategic Arms Reduction Talks I) - Pierwszy układ o redukcji arsenałów strategicznych.
Sygnatariusze: Stany Zjednoczone, Związek Radziecki
Data: 1991 (wszedł w życie 5 grudnia 1994)
Redukował liczbę głowic strategicznych o około 30%. Oryginalnym sygnatariuszem był Związek Radziecki, jednak w związku z jego rozpadem protokół START I podpisały: Rosja, Białoruś, Kazachstan i Ukraina. W efekcie przystąpienia Ukrainy do NPT, traktat wszedł w życie w grudniu 1994.
START II (Strategic Arms Reduction Talks II) - Drugi układ o redukcji arsenałów strategicznych.
Sygnatariusze: Stany Zjednoczone, Rosja
Data: 1993; ratyfikowany przez Senat Stanów Zjednoczonych w 1996; nie ratyfikowany przez rosyjską Dumę
Redukuje maksymalną liczbę głowic do roku 2003 do poziomu 3000-3500 u obu sygnatariuszy. Traktat ten został ratyfikowany przez amerykański Senat 26 stycznia 1996 wynikiem 87-4. Aby wszedł w życie potrzebna jest jeszcze zgoda Dumy. Senat USA zabronił rozpoczęcia redukcji przed formalną ratyfikacją przez Rosję - w planach finansowych Stanów Zjednoczonych przeznaczono fundusze na utrzymanie dotychczasowej liczby silosów.

Traktat o zakazie przeprowadzania prób nuklearnych (Comprehensive Test Ban Treaty - CTBT)
Sygnatariusze: 111 państw (stan na dzień 6 listopad 1996)
Data: 10 wrzesień 1996
Traktat wprowadza zakaz przeprowadzania testów broni nuklearnej (bazując na wynegocjowanej definicji "broni nuklearnej") przez wszystkie państwa posiadające taką broń. Po kilku latach pracy negocjatorzy traktatu uzyskali aprobatę pięciu potęg jądrowych na Konferencji Rozbrojeniowej w Genewie. Ostateczny kształt, sporządzony w lipcu przez duńskiego negocjatora Ramakera, wymagał podpisu krajów nie zadeklarowanych (czyli nie potwierdzających faktu posiadania broni nuklearnej): Indii, Pakistanu i Izraela. Indie, gorący promotor traktatu przez wiele lat, wystąpiły z otwartą krytyką końcowego kształtu - zadeklarowały, że nie ratyfikują traktatu, dopóki nie będzie on zawierał dat ostatecznej likwidacji arsenałów jądrowych przez wszystkie posiadające takież państwa (wymaganie niezbyt związane z treścią traktatu - testami nuklearnymi). Szybko stało się jasne, że Indie całkowicie sprzeciwiają się idei traktatu - wysuwały coraz to dziwniejsze twierdzenia, aby tylko zahamować postęp prac. Ponieważ zasady Konferencji wymagały podjęcia decyzji jednomyślnie, sprzeciw Indii spowodował przerwanie negocjacji 22 sierpnia.
Szukano jednak drogi do ominięcia tego przepisu i przyjęcia traktatu - Australia wysunęła pomysł przesłania go bezpośrednio do Zgromadzenia Ogólnego ONZ. 9 września rezolucja wzywająca o zatwierdzenie została wysunięta na forum Zgromadzenia przez Australię i przyjęta następnego dnia. We wtorek 24 września Prezydent Clinton i ministrowie spraw zagranicznych pozostałych czterech mocarstw atomowych podpisali traktat.
Pakt ten nie wejdzie w życie dopóki wszystkie 44 państwa posiadające reaktory nuklearne nie podpiszą i ratyfikują go. Z tej grupy 38 już podpisało. Pozostałe sześć państw to: Algieria, Bangladesz, Egipt, Indie, Północna Korea i Pakistan. Indie definitywnie oświadczyły, że paktu nie podpiszą. Pakistan zaś decyzję swą uzależnia od Indii. Senat Stanów Zjednoczonych ratyfikował już traktat, jednak jego postanowienia wprowadzone zostaną w życie dopiero, gdy pozostałe cztery mocarstwa go ratyfikują.